Диндә шаштырыу – хәүефле!

 “Йәшлек”тең тәүге ике һанында Гөлдәриә Вәлитованың сираттағы мәҡәләһен уҡыған бер кеше лә уға битараф ҡала алмағандыр. “Секта ҡорбаны – кескәй бала” тип аталған был мәҡәлә (ошо: https://ye102.ru/articles/mahsus/2023-01-21/sekta-orbany-kesk-y-bala-3111163 ) һәр кемде тетрәндерерлек шул: Тимерйән исемле уртаҡ балалары булған Ғәзим менән Зүлиәнең ғаиләһендәге хәл хаҡында. Ир менән ҡатын – икеһе лә дин юлындағы кешеләр. Әммә тормошҡа уларҙың ҡараштары бөтөнләйгә айырыла. Ғәзим донъяуи тормошто, фани донъяның ниғмәттәрен бөтөнләйгә тиерлек инҡар итеп, ғаилә хәлен, уның көнкүрешен мөмкин тиклем ауырайтыу яғында. Айырыуса был ашау, кейенеү мәсьәләһендә сағыла. Бынан тыш, табип ярҙамынан баш тартыу һымаҡ бихисап сәйер талаптар ҡуйған ирҙең “ҡәрҙәштәре” лә ана шундай тормош алып бара, тип аңланым. Мосолмандар ғибәҙәткә йөрөгән мәсетте “шайтандар эйәләшкән” тип, үҙенең ойошма ағзаларын – “Аллаһ балаһы”, ә башҡаларҙы “шайтан ҡоло” тип атарға ла тартынмай ир. Зүлиәнең тәүге иренән булған биш йәшлек эйәрсән ҡыҙын баҙға бикләп ҡуйыуғаса барып еткән хәләл ефетенән ҡатын айырылырға мәжбүр була. Малай атаһы янында ҡала. Атай кеше яңғыҙы уны тейешенсә тәрбиәләй алмаған, әлбиттә. Ике йылда бала “ҡырағайланып” киткән. Өйҙә насар, сифатһыҙ ашамлыҡтар менән туҡланған, алам-һолам кейем кейгән был бала башҡа кешеләргә яҡын барырға ла ҡурҡа. “Ожмахҡа эләгеү өсөн әҙәм балаһы был донъяла мотлаҡ ыҙаланып, яфаланып,  төрлө рәхәтлектән баш тартып йәшәргә тейеш” тигән инаныуҙа булған һәм ана шул тәғлимәтте башҡаларға ла таратыу менән булышҡан ойошма ағзаһына ҡатынлыҡҡа барып эләгеүен Зүлиә үҙе лә һиҙмәй ҡалғандыр. Эсмәй, тартмай, намаҙ уҡый, башҡа ни кәрәк инде бәхет өсөн, тип уйлағандыр ул башта…

Бәғзе берәү ошо мәҡәләне уҡығас та, аңын-тоңон асыҡлап, уны-быны айырып тормаҫтан, был хәлдә динебеҙҙе яманларға тотоноуы ла бар, әғүҙү билләһ! Сөнки мәҡәлә яҙылыуға сә­бәпсе булған ир – дин тотҡан, намаҙ уҡыған кеше. Үҙенең һәр ғәмәлен, әлбиттә, дин ҡанундарына һылтанып атҡара ул. Дин ҡанундарына тигәндән, тап бына шул хаҡта һүҙ алып бармаҡ­сымын әле, ҡәҙерле ҡәрҙәштәр. Баштан уҡ әйтеп ҡуйыу кәрәк: үҙҙәрен мосолман тип һанап йөрөүсе халыҡ­тарҙа таралған төрлө фирҡә тап ана шул динебеҙ талаптарын яҡшылап белмәү арҡаһында барлыҡҡа килә лә инде. Мөхәммәт с.ғ.с аша Аллаһ тарафынан беҙгә төшөрөлгән динде тәрә­нерәк өйрәнеүҙән баш тартып, уны тик бер яҡлы ғына аңларға тырышыу бер ваҡытта ла яҡшыға алып бармай. Әлеге Ғәзим исемле йәш ир-егеттең  үҙен дә шул секталарҙың береһенең ҡорбаны, тип атарға булалыр. Динде өҫтән-мөҫтән генә белгән бәғзе берәүҙәрҙе шайтан үәсүәсәһе тап ана шундай саманан тыш шаштырыуҙарға этәрә лә инде. 
Беҙгә ислам динен өйрәткән Аллаһ илсеһенең: “Диндә шаштырыуҙан һаҡ­ланығыҙ. Һеҙҙән алдағы йәшәгән ҡәүемдәр (халыҡтар) диндә шаштырыу арҡаһында һәләк булды”, – тип әйткән хәҙисе бар. Динде ауырлаштырыуҙан тыйыусы хәҙистәр күп кенә ул, тик бәғзеләрҙең ошо хаҡта белергә телә­мәүе үкенесле. “Кешеләрҙе дингә са­ҡырығыҙ, уларҙы шатландырығыҙ, әммә биҙҙермәгеҙ, динде ауырлаш­тырмағыҙ, ә  еңеләйтегеҙ”, – тигән мәғәнәле сахих хәҙис тә бар. (“Еңеләйтегеҙ” тигәнде “ҡатмарлан­дырмағыҙ” тип аңлау кәрәк, әлбиттә. Мотлаҡ ҡушылған көндәлек биш намаҙ, рамаҙан айындағы ураҙа, ир-егеттәрҙең йома көндө мәсеткә йөрөүе, мосолман ҡатын-ҡыҙҙарына яулыҡ ябыныу һәм оҙон еңле, итәкле күлдәк кейеү тейешлеге һымаҡ фарыз нәмәләрҙе үтәмәү ҙә мөмкин икән, тип уйларға ярамай, әғүҙү билләһ!)
Динебеҙ, әлбиттә, иңебеҙгә  төрлө бәлә-ҡаза, ауырлыҡтар килгән мәлдә сабыр булырға өйрәтә. Әммә, әлеге мәҡәләләге ойошма ағзалары һымаҡ, үҙеңә яһалма ауырлыҡ тыуҙырыу һис кенә лә ҡушылмаған, хатта тыйылған да. Бер мәл, Аллаһ Тәғәләгә нығыраҡ яҡынайыу ниәте менән, сәхәбәләрҙең береһе ғүмер буйы ураҙала булырға, икенсеһе төндәр буйы намаҙҙа то­рорға, өсөнсөһө бөтөнләйгә ҡатын-ҡыҙ менән аралашмаҫҡа ант итергә йы­йынғас, бәйғәмбәр с.ғ.с уларға ошон­дайыраҡ һүҙҙәр әйтә: “…Мин һеҙгә ҡарағанда Аллаһ Тәғәләнән ҡурҡа­ғыраҡ, тәҡүә­лерәк. Шулай булһа ла, ураҙаны үҙ ваҡытында ғына тотам, намаҙ уҡығас, йоҡларға ла ятам, ҡатындарым менән дә ҡатышам. Минең сөннәтем – ошо! Кем дә кем  сөннә­темдән йөҙ сөйөрһә, ул минең юлымдан йөрөүселәрҙән булмаҫ!” Аңларға теләгән кешеләр өсөн был хәҙис бик тә фәһемле. ана шундай хәҙистәрҙе йыбанмай, яҡшылап өйрән­гән хәлдә, үҙең өсөн тағы әллә күпме файҙалы мәғ­лүмәт табырға була. Мә­ҫәлән, бәй­ғәмбәребеҙ һәр эштә сама белергә ҡушҡан. Әйтәйек, саҙаҡа биргәндә тәүҙә үҙеңә, унан балаларыңа биреү­ҙән башлау тейешле. Әгәр үҙең һәм балаларың мохтажлыҡ кисерә икән, һин башҡаларға бирергә бурыслы тү­гелһең, тип аңлау кәрәк был риүәйәтте. 
Тағы бер хәҙистә бәйғәмбәр с.ғ.с.: “Аллаһ Тәғәлә әгәр бер кешегә нин­дәйҙер ниғмәт (матди байлыҡ) бирһә, ул был кешелә күренһен”, – тигән. (Етеш йәшәү мөмкинлеге булған кеше үҙен ярлы итеп күрһәтергә тырышмаһын тигән мәғәнәлә). Бер мосолман үҙенең күпмелер байлығы булыуы һәм шул байлығын тулыһынса фәҡирҙәргә васыят итеп ҡалдырырға теләген әйткәс, Аллаһ илсеһе: “Һинең балаларың бар­мы?” – тип һораған. Әлеге кешенең әллә күпме балаһы барлығы хаҡында белгәс: “Һинән һуң фәҡирлектә йәшә­мә­һендәр өсөн, ана шул малыңды үҙеңдең ба­лаларыңа ҡалдыр”, – тигән кәңәш бир­гән. Ғөмү­мән, бай йәшәү ҙә динебеҙҙә тыйылмаған. Әгәр бай булһаң, йылына бер мәртәбә йыллыҡ уңышыңдың (йә малыңдың, һаҡлыҡта ятҡан байлы­ғыңдың) ҡырҡтан бер өлөшөн мохтаж­дарға зәкәт итеп бирергә генә ҡушыл­ған. Был – ислам диненең биш терә­генең береһе. 
айырым мәлдәрҙә көндәлек ғибәҙәт­тәрҙе үтәүҙе еңеләйтергә рөхсәт иткән хәҙистәр бар. Мәҫәлән, намаҙ ваҡыты еткәс ашарға саҡырһалар, башта ашап алырға ҡушылған. Хатта аҙан һәм кәмәт әйтелгән булһа ла. Намаҙ ваҡытында бик ныҡ йоҡоһо килгән кешегә лә тәүҙә бер аҙ ғына йоҡлап алыу зарур. Сәфәрҙә булған мосолмандарға фарыз намаҙҙы ике мәртәбәгә ҡыҫҡартып (дүрт раҡәғәтте икәү итеп), ә сөннәт намаҙҙарын уҡымаҫҡа, ә йома намаҙы урынына өйлә намаҙы менән сикләнеү ҙә рөхсәт ителеүе хаҡында белеү кәрәк. Ураҙа мәсьәләһенә килгәндә лә, һаулығы ярамаған кешегә, ғөҙөрлө (ғөҙөр ғәр. – оправдание) ҡатындарға уны кисектереү мотлаҡлығы бар. Ә бала тыуҙырғандан һуң күпмелер ваҡыт, шулай уҡ күреме килгән мәлдә намаҙ уҡыуҙан ҡатын-ҡыҙ бөтөнләйгә азат ителә (һуңынан хатта уларға ҡаза ҡылып уҡырға ла кәрәкмәй).
Ә балаларға килгәндә, бәйғәм­бә­ребеҙ с.ғ.с. уларға иң йылы, йомшаҡ мөнә­сәбәт ҡылыуҙы талап иткән. Ниндәйҙер булһа берәй тәмлекәс би­реп, уларҙың башынан һыйпап, һөйөп китер булған. Аллаһ илсеһе намаҙ уҡыған саҡта янына бәләкәй сабый килгәс, ҡыямда торған мәлендә уны ҡулына алып, күтәреп торған, сәждә ваҡытында ғына ергә төшөргән. Намаҙ мәлендә бала илаған тауыш сыҡһа, йәмәғәт намаҙын да ҡыҫ­ҡартырға тырышҡан.
Остазыбыҙ Ризаитдин Фәхретдин дә ошо юҫыҡта үҙенең “Жәүәмиғүл-кәлим шәрхе” китабында бәйғәмбәрҙең с.ғ.с. күп кенә хәҙисен тәржемәләп,  аңлатма биргән. Баш ҡалабыҙҙа сыҡҡан бер дини гәзиттә “Ризаитдин Фәхретдин мираҫы” тип аталған рубрика була торғайны. Ғалимыбыҙҙың ана шул гәзиттә баҫылған түбәндәге һүҙҙәренә иғтибар итәйек әле:  “Диндә шаштырыу ул сиктән сығыу, ҡатылыҡ күрһәтеү һәм дә фанатизмдан ғибәрәт. Аллаһ расүленән с.ғ.с. риүәйәт ителмәгән рәүештә иғтиҡад һәм ғәмәлдәр өҫтәү, Аллаһ Тәғәләгә ғибәҙәт ҡылыу ниәте менән тормош һәм тәртипкә тура килмәгән рәүештә тәнде, нәфсене ғазаплау, мәҙһәп низағтары менән ғүмерҙе тәләфләү диндә шаштырыу була. Диндең һәм, бигерәк тә, Ислам диненең маҡсаты – кешеләрҙең яфа һәм тығыҙлыҡ күреүҙәре түгел, ә иркенлек, рәхәтлек һәм сәғәҙәт кү­реүҙәре…  “Беҙгә донъя кәрәкмәй, бәл­ки, Ахирәт кенә кәрәк”, – тиеүселәр кәсеп һәм эштән туҡтала. Эшһеҙ тороу сәбәпле уларҙа фекер ҡеүәте юҡ һәм бар ғүмерҙәре иҫнәү һәм һуҙылып ятыу менән үтә. Был рәүештә эште, көстө ташлау сәбәпле бөтөн милләт зарарлана…” 
Ҡайһы берәүҙәрҙең бөгөнгө көндә лә, унан-бынан ишетеп, дин талаптарын артыҡ “ҡатыртыу” миҫалдары юҡ түгел. “Тәһәрәтһеҙ кеше менән күре­шергә ярамай” йәиһә, “сөннәтлән­мәгән ир кешегә мал салырға, ат менергә, хатта кәләш алырға ла рөхсәт ителмәй” тигән тыйыуҙар ҙа йөрөй. Шамбы, йәйен кеүек тәңкәһеҙ балыҡтарҙы ашауҙы динебеҙ исеменән тыйырға маташҡандар ҙа бар хатта! Был – Аллаһ илсеһенең тыйыуы түгел! Ҡайһы бер ерҙәрҙә бәғзе мосолмандар бер туҡтауһыҙ йөҙәр көнләп ураҙа тотоп, үҙен яфалай. Хатта үҙенең тәненә яра һалып, “Аллаһ һөйөүенә ынтылыусы” төркөмдәр ҙә осрай. Ҡасан­дыр гәзи­тебеҙҙә “Динебеҙҙе ауырлаш­тыр­ма­йыҡ!” тигән мәҡәләм дә сыҡ­ҡайны. Һәммә яҙмамды, әлбиттә, изге Ҡөрьән-Кәрим һәм бәйғәмбәр сөннә­тенә ярашлы төҙөргә тырышам. Бына шул ике сығанаҡҡа ғына таянһаҡ, беҙ һис бер ваҡытта ла яңылышмаҫбыҙ, иншә Аллаһ. 
Йәштәребеҙ, ололарыбыҙ ҙа динде фәҡәт дөрөҫ сығанаҡтарҙан ғына өй­рәнергә тейеш. Әгәр ҙә һәр беребеҙ диндә ниҙер фаразлап, уға өҫтәп ҡушылған нәмәләргә йәбешеп ятһаҡ, мотлаҡ аҙашасаҡбыҙ. Әлеге әйтмеш­ләй, шаштырырға яратҡан секта ойошмаларына барып инеүеңде һиҙмәй ҙә ҡалырһың. Бәхеткә күрә, дин юлын­дағы йәштәребеҙҙең күпселеге үҙенә тура юлды тапҡан. Шундай йәш егеттәр менән йома һайын мәсетебеҙҙә осра­шабыҙ, әлхәмдүлиллаһ. Барыһы ла матур кейенгән, шат йөҙлө. Йәмәғәт намаҙы тамам булғас, һәммәһе үҙ эшенә таралыша.
Динебеҙҙе белеү барыбыҙ өсөн дә мотлаҡ. “Дин тик муллалар өсөн генә һәм ул башҡаларға бөтөнләйгә кәрәк түгел” тигән хаталы уйҙан ҡотолорға ваҡыт. Уны мәҙрәсәлә уҡып сыҡҡан ғилемле имам-мөғәллимдәребеҙҙән өйрәнергә тырышыу кәрәк. Дингә өҫтәп индерелгән уйҙырмаларҙың (бидәғәт­тәрҙең) Аллаһ расүле тарафынан ҡәтғи тыйылыуы хаҡында хәҙрәттәребеҙ бик яҡшы белә. Шул дин белгестәренә төрлө һорау биреүҙән тартынмайыҡ. Минеңсә, әлеге Ғәзим дә берәй ваҡыт үҙенең хатаһын аңлар һымаҡ…
Динебеҙ мәсьәләһендә ниндәй генә һорауым килеп сыҡмаһын йә берәй нәмәлә икеләнһәм, әленән-әле мәсе­тебеҙ имамы Әғләмитдин хәҙрәттән консультация алып торорға тырышам. Ваҡыты тар булған мәлдә лә, киң күңелле был дин әһеле бер ҡасан да яуапһыҙ ҡалдырмай. Аллаһ китабына, сахих хәҙистәргә нигеҙләнеп, шулар­ҙан дәлилдәр килтереп, мөғәллим­дәребеҙ беҙгә һәр саҡ дөрөҫ динде аңлатып бирергә әҙер. Улар шуның өсөн ҡуйылған кешеләр бит. Ана шул саҡта ғына беҙ төрлө секта-фәләндән имен булырбыҙ, иншалла.

Хәлил ҺӨЙӨНДӨКОВ.
Сибай ҡалаһы.