Фатима Мостафинаның тыуыуына — 109 йыл

• Ленин ордены
• ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байрағы ордены
• Н. К. Крупская миҙалы
• РСФСР мәктәптәренең атҡаҙанған уҡытыусыһы

Фатима Хәмит ҡыҙы Мостафина 1913 йылдың 26 декабрендә Һамар губернаһы Николаевск өйәҙенең^[1] Диңгеҙбай ауылында Хәмит һәм Ғәзизә Мостафиндар ғаиләһендә тыуған.

1921 йылғы аслыҡ ваҡытында Хәмит Мостафин аслыҡтан йонсоған ауыл халҡын йылы яҡтарға ебәреү хәстәрен күрә, власть органдарына күп тапҡыр мөрәжәғәт итә. Диңгеҙбай ауылы халҡының күбеһе, шул иҫәптән буласаҡ билдәле башҡорт шағиры Рәшит Ниғмәти ҙә, Украина ға ебәрелә. Мостафиндар ғаиләһе Урта Азия тарафтарына китә. Юлдар күптәр ваба (холера) ауырыуын йоҡтороп, үлеп ҡала. Хәмит Мостафин да сирләп, ҡатыны Ғәзизә менән балаларын сит тарафтарҙа ҡалдырып, вафат була^[2].

Урыҫ телендә яҡшы ғына һөйләшкән Ғәзизә Мостафина ҡыҙы Фатима менән улы Әнүәрҙе Ҡаҙағстандың Төркөстан ҡалаһының балалар приютына урынлаштыра. 1926 йылда Мостафиндар Өфөгә килә, Ғөбәй һәм Һәҙиә Дәүләтшиндар ғаиләһендә йәшәй башлай. Фатима менәнә Әнүәр Өфөләге 1924 йылдан В. И. Ленин исемен йөрөткән башҡорт балалар йортонда тәрбиәләнә («Областная школа II ступени для детей- сирот башкир»). Ғәзизә Мостафинаны Өфөләге башҡорт балалар йорто директоры мәктәпкә йыйыштырыусы итеп эшкә ала, ҡыҙы Мәшүл менән икеһенә бер бәләкәй генә бүлмә бирә. Был осорҙа Башҡорт АССР-ының халыҡ мәғарифы комиссары урынбаҫары булып эшләгән Ғөбәй Дәүләтшин яҡташтарына бик ҙур терәк була^[3].

1930 йылда В. И. Ленин исемендәге икенсе баҫҡыс мәктәп- балалар йорто Стәрлетамаҡҡа күсерелә, ундағы ошондай уҡ беренсе баҫҡыс уҡыу йортона ҡушыла. Фатима Мостафина икенсе баҫҡыс мәктәпте Стәрлетамаҡ ҡалаһында тамамлай, педагогия институтының әҙерлек курстарында уҡып, Башҡорт дәүләт педагогия институтына уҡырға инә.

1933—1935 йыл башына тиклем Ғөбәй Дәүләтшин Йылайыр зерносовхозы политбүлеге начальнигы була. 1930-сы йылдар башында Ғәзизә Мостафина Йылайыр игенселек совхозында слесарь булып эшләй. Был төбәктә Мостафина слесарь булып эшләгән берҙән-бер ҡатын булғанлыҡтан, уның нисек эшләгәнен күрергә теләп, совхозға килеп китеүселәр күп кенә була. Башҡортостандың көньяғына ул осорҙа Ырғыҙ-Кәмәлек буйынан башҡорттар күпләп күсенә.

Фатима Хәмит ҡыҙы 1933 йылда К. А. Тимирязев исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтының химия-биология факультетын тамамлай. Өс йыл Белорет район-ара совет-партия мәктәбендә, рабфакта һәм педагогия техникумында уҡытыусы булып эшләй. Бында ул үҙен яҡшы уҡытыусы, бик әүҙем комсомолка, оҫта ойоштороусы итеп тә күрһәтә.

1936 йылда комсомол эшенә үрләтелә: ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитетының пионерҙар бүлеге мөдире итеп тәғәйенләйҙәр. 1938—1942 йылдарҙа — Өфө мәктәпкәсә йәштәге педагогия училищеһы уҡытыусыһы. 1942—1944 йылдарҙа — Өфөлә ВЛКСМ-дың Молотов район комитетының 1-се секретары, комсомол өлкә комитетының 1-се секретары.

1947 йылда ул Мәскәүҙәге КПСС Үҙәк Комитеты ҡарамағындағы Ижтимағи фәндәр академияһы аспирантураһына уҡырға инә һәм 1950 йылда философия фәндәре кандидаты ғилми дәрәжәһенә диссертация яҡлай. Аспирантының был уңышы менән ҡотлап, РСФСР-ҙың Педагогия фәндәре академияһы ағзаһы, профессор Александр Леонтьев: «Фатима Хәмит ҡыҙы, һеҙ — философия фәндәре кандидаты булған беренсе башҡорт ҡыҙы!» — тип, докторлыҡ диссертацияһын яҡларға тәҡдим итә. Әммә Ф. Х. Мостафинаны ВКП(б) Үҙәк Комитеты партия контроле комиссияһының Башҡортостан буйынса уполномоченныйы аппаратына эшкә алалар, фатир бирәләр. Йәнә бер йыл КПСС Үҙәк Комитеты аппаратында эшләгәндән һуң КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитетының фән һәм уҡыу йорттары бүлеге мөдире итеп тәғәйенләнә/

Өфөлә ул партия өлкә комитетының ҡайтанан ойошторолған фән, мәктәптәр һәм уҡыу йорттары бүлеге мөдире булып эшләй башлай. Был яуаплы вазифала ла Фатима Мостафина үҙен эшлекле һәм сәйәси яҡтан белемле ойоштороусы итеп күрһәтә.

1955—1971 йылдарҙа, 16 йыл буйы, Фатима Мостафина Башҡорт АССР-ының мәғариф министры булып эшләй. Уның был яуаплы вазифаны биләгән осоро республика халыҡ мәғарифы үҫешенең тотош бер дәүере булып тора.
Фатима Хәмит ҡыҙы Мостафина тырышлығы менән республика өсөн бик кәрәкле уҡыу йорттары асыла: Башҡорт дәүләт педагогия институты (1967)(хәҙерге Мифтахетдин Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университеты), Салауат, Сибай, 2- се һанлы Өфө педагогия училищеһы, Кумертау педагогия училищеһы; Өфө ҡалаһында космонавт В. М. Комаров исемендәге Пионерҙар һәм уҡыусылар һарайы төҙөлә, республика ҡала һәм райондарында Балалар ижады үҙәктәре эшләй башлай.

Башҡорт АССР-ында милли мәктәптәрҙе һаҡлап ҡалыу ҙа Фатима Мостафинаның тырышлығы һәм ныҡышмалылығына бәйле.

Фатима Хәмит ҡыҙы Мостафина Рәсәй тарихында мәғариф министры вазифаһында 16 йылдан артыҡ эшләгән берҙән— бер министр тип иҫәпләнә (И. Д. Делянов- 15 йыл, Д. А. Толстой- 14 йыл).

Фатима Мостафинаның эшмәкәрлеге Ленин һәм ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байрағы ордены, Н. К. Крупская миҙалы менән билдәләнгән. Уға «РСФСР мәктәптәренең атҡаҙанған уҡытыусыһы» тигән маҡтаулы исем бирелгән.

1998 йылдың 2 ноябрендә Өфө ҡалаһында 85-се йәшендә вафат була.

"Башҡорт Википедияһы."

Юлай Кәримов фотоһы.