Аяҡтар афәте – һөйәл

Һөйәл – ул тәндең айырым бер урыны һәр ваҡыт ышҡылыу сәбәпле ҡытыршыланып ҡатҡан тире ҡатламы. Шул уҡ ваҡытта уның өҫтө шыма булып, ҡатҡан тире эс яҡта ҡалыуы ла бар. Ҡайһы берҙә ул ярылып тора, һарғылт һоро төҫтә, яҫы йәки ҡабарынҡы була. Һөйәл урынындағы тире үҙенең һиҙгерлеген юғалта. Ә бына уға нимәлер тейһә, төкөһә, шулай уҡ елһенгәндә һәм ярылғанда ҡаты ауыртыу барлыҡҡа килә. Иң яфалағаны, моғайын, аяҡтағы һөйәлдер. Атлаған һайын көс төшә, аяҡ кейеме лә уңайһыҙлыҡ тыуҙыра.

Һөйәлдең ҡалыны ла, йоҡаһы ла, ҙуры ла, бәләкәйе лә, ҡороһо ла, еүеш­ләнеп торғаны ла була. Тәндең ҡайһы өлөшөнә сығыуына ҡарап, һөйәлде төркөмдәргә бүлергә мөмкин. Әйте­үебеҙсә, ул тәү сиратта тәндең ыш­ҡылған, ҡырылған урындарына сыға. Ғәҙәттә, кешенең аяғы тирләүсән булһа һәм таҙалыҡ ҡағиҙәләре үтәлмәһә, һөйәлдәр үксәгә, аяҡ бармаҡтары араһына сыға. Төрлө үҙгәреш (мәҫәлән, яҫы табанлылыҡ) табандың сығып торған урындарының, тубыҡ һөйәгенең һәм үксәнең өҫкөрәк өлөшөнөң ҡыры­лыуына сәбәпсе була. Тәүҙә ул урын ҡыҙарып, шешеп сыға, ауыртыу бар­лыҡҡа килә. Әгәр ҙә был билдәләрҙе һиҙеп ҡалһағыҙ, шунда уҡ сараһын күрегеҙ – ҡыҫҡан аяҡ кейемен йәки ҡа­ты туҡымалы кейемде сисегеҙ. Иғти­барһыҙ ҡалдырғанда ышҡылған урында үтә күренмәле шыйыҡсалы ҡыуыҡ бар­лыҡҡа килә. Ул һыулы һөйәл тип атала. Ҡайһы саҡта шыйыҡлыҡта ҡан булырға ла мөмкин. Ҡанлы һөйәл һыулыһына ҡарағанда нығыраҡ ауырта.
Бунион һөйәле аяҡтың баш бар­мағы быуынына сыға. Сәбәбе – уңайһыҙ һәм ҡыҫҡан аяҡ кейеме кейеү. Һөйәлгә һәр саҡ баҫым булғанлыҡтан, эсенә яйлап шыйыҡлыҡ йыйыла, ҙурая башлай. Аяҡ кейемен алыштырмаһаң, май­ҙар (мазь) һәм дарыуҙар ярҙам ит­мәйәсәк. Был етди проблема. Ваҡы­тында сара күрмәһәң, аҙаҡ операция кәрәгеүе ихтимал.
Һөйәк туҡыма үҫентеһе. Был ос­раҡта табан һөйәге өҫтөндә шеш һымаҡ һөйәл барлыҡҡа килә. Ул, ғә­ҙәттә, артыҡ ауырлыҡтан интегеүсе, умыртҡа бағанаһында һәм аяҡ быуындарында ауырыу булған кешеләрҙә, шулай уҡ оҙайлы физик көсөргәнеш менән эшләүсе спортсыларҙа, хеҙмәт­кәрҙәрҙә күҙәтелә.
Башҡа сирҙәр кеүек үк, һөйәлде да­уалауға ҡарағанда булдырмау  яҡшы­раҡ. Шуға күрә йомшаҡ күндән, материалдан тегелгән аяҡ кейеме кейергә тырышығыҙ. Эштән һуң йәки оҙайлы ваҡыт аяҡ өҫтө йөрөп ҡайтҡас, бер ус диңгеҙ тоҙо һалынған йылымыс һыуға тығып, аяҡтарығыҙҙы 10 минут тирәһе ял иттерергә һәм йомшаҡ таҫтамал менән һөртөргә кәрәк. Бармаҡ араларын айырыуса яҡшылап ҡороторға кә­ңәш ителә – был осраҡта тире бо­ҙолмаясаҡ. Гел генә еүеш йөрөһә, бәш­мәк ауырыуы башланғанын оноторға ярамай. Үксәгә крем йәки вазелин һөртөгөҙ.

Табипҡа барығыҙ!

Кешеләр һөйәлгә әллә ни иғтибар итмәй – табипҡа барыу түгел, үҙ аллы дауалау алымын ҡулланырға ла ашы­ғып бармай. Был хәүефле. Түбәндәге билдәләр булғанда, кисекмәҫтән табипҡа мөрәжәғәт итергә кәрәк:
– һөйәл ауыртһа;
– ҡан тамырҙары менән проблема булһа, шәкәр ауырыуы күҙәтелһә;
– һөйәл янында тире ҡыҙара башлаһа;
– һөйәл ярылһа, ҡанһырап торһа;
– операция талап ителһә;
– һөйәл зәңгәрһыу төҫкә инә башлаһа.
Бысраҡ эләккәндә һөйәл эренләп китеүе бар. Эргәһендәге тире лә ел­һенә башлай. Был осраҡта ла дауа­ханаға барығыҙ.
Һөйәлде дауалай башлағансы уҡ һәм дауалау барышында шоколад, цитруслы емештәр ашамаҫҡа, спиртлы эсемлектәр, ҡәһүә эсмәҫкә ҡушалар. Был организмдағы минералдарҙың тейешле баланста һаҡланыуына ярҙам итә һәм тиҙ арала дауаланыу мөм­кинлеге бирә. 
Бөгөн һөйәлдәрҙән ҡотолорға ярҙам иткән дарыуҙар күп:
1. дарыуханала составында парафин һәм минераль майҙар булған, ауы­рыуҙы иҫкәртеүсе һәм дауалаусы препараттар (май, лейкопластырь, бармаҡ аҫтына ҡуйыла торған махсус шыйыҡ­салы “мендәр”, бармаҡҡа кейҙерелә торған махсус “балдаҡ”) һатыла. Улар тирене йомшарта, һөйәл сығыуҙан һаҡлай.
2. һөйәлде дауалау өсөн составында салицил кислотаһы, каучук, ланолин, ҡарағай һағыҙы (сосновая канифоль) булған май ҡулланыла. Бинттан 10 см оҙонлоҡтағы, 2 – 6 см киңлектәге таҫ­малар эшләп, май һөртөргә лә сөйәл өҫтөнә ҡуйырға. Һөҙөмтә тиҙерәк бул­һын өсөн берәй сәғәт тирәһе полиэтилен ҡапсыҡ кейеп ултырһағыҙ ҙа була.
3. Әгәр ҙә һыулы һөйәл тишелһә, яра­ны водород перекисы менән йыу­ҙы­ралар, синтомицин майы һөртөп, бәй­ләп ҡуялар. Уны көнөнә ике тапҡыр алмаштырып торорға кәңәш ителә. Тишелгән тирене ҡырҡып ташларға ашыҡмағыҙ – ул яраға инфекция инеүҙән һаҡлай.
4. Микробтарҙы үлтереү үҙенсә­ле­генә эйә булһа ла, һыулы һөйәлгә, ҡы­рылған тирегә лейкопластырь йәбеш­терергә яра­май. Ул һауа үткәрмәй, ә был микроб­тарҙың үрсеүенә ҡулай. Яра­ларҙы дауалау өсөн “зеленка”, Караваев бальзамы, һырғанаҡ (облепиха) майы ярҙам итер.

Халыҡ медицинаһы ла
ярҙамға ашыға

Һөйәлдән ҡотолоу өсөн бер нисә рецепт та тәҡдим итә халыҡ табиптары.
n Һөйәлгә һарымһаҡ йәки шарап яһауҙа ҡулланылған емештәр – виноград, әсе алма, анар (гранат), миләш, ҡыҙыл ҡарағат һуты һөртөргә.
n Кис ятыр алдынан алоэ япрағын урталай ярып, һөйәлгә ябырға һәм лейкопластырь менән йәбештерергә. Ул төн эсендә йомшарыр һәм уны махсус игәү ярҙамында еңел генә итеп ҡырып алып булыр.
n Йоҡлар алдынан аяҡтарҙы йылы һыуҙа йәки быуҙа йомшартҡас, һөйәлгә лимон ҡабығын бәйләп ятырға мөмкин. Иртәнсәк шулай уҡ игәү ярҙамында йомшарған тирене ҡырып алырға була.
n Барлыҡ ылыҫлы ағастың сайыры һөйәлдән тиҙ арала ҡотолорға ярҙам итә. Уны лейкопластырь менән зарар­ланған урынға йәбештерәләр ҙә, бер тәүлектән һуң алмаштыралар. Тик уны ҡуйыр алдынан аяҡтарҙы бер аҙ йылы быуҙа йәки һыуҙа йомшартып алалар.
n Аяҡтар өсөн махсус ванналар ҙа был сирҙән ҡотолорға ярҙам итә. Бигерәк тә һабынлы-тоҙло һыу килешә. Бының өсөн тасҡа бер литр йылы һыуға бер балғалаҡ тоҙ һәм 1,5 бал­ғалаҡ ҡырғыста ҡырылған кер һабыны (дегетле булһа айырыуса яҡшы) һалып  бутайҙар. Аяҡтарҙы 15 – 20 минут тирәһе тығып ултырғас, һөйәлдәрҙе ҡаты щетка йәки пемза менән ҡырып алырға кәрәк. Аҙаҡтан йылы һыу менән йыуып, йомшаҡ таҫтамал менән ҡороторға ла, туҡландырыусы крем һөртөргә кәрәк. Һөҙөмтә булһын өсөн был процедураны аҙна-ун көн дауамында эшләйҙәр.
n Һөйәлдәрҙән ҡотолоу өсөн бал ҡорто балауыҙы ла (прополис) ярҙам итер. Бының өсөн аяҡтарҙы 15 минут йылы һыуҙа тотҡас, ҡороторға кәрәк. Артабан һөйәлдәргә йылытылған ба­лауыҙҙы ҡуйып бәйләгеҙ. Уны бер тәү­лек буйына алмаштырмайынса тоторға мөмкин. Дауалау курсы ике аҙна. Өс көн һайын балауыҙҙы алғас, аяҡтарҙы йылы һыуҙа тотоп, йомшарған тирене ҡырып алырға кәрәк.
Һөйәлдәрҙән ҡотолоу өсөн шулай уҡ күберәк йәйәү йөрөргә, аҡһымға бай ризыҡ менән туҡланырға, тәбиғи туҡымаларҙан тегелгән кейем кейергә кәңәш ителә. Һәм ҡабатлап иҫегеҙгә төшөрәбеҙ: уңайлы, аяҡ размерына тура килгән аяҡ кейеме мөһим роль уйнай.