«Буш вәғәҙә бирмәйем»

Әлшәй районына 20 йыл етәкселек иткән Дамир Радик улы Мостафиндан эстафетаны  БР Башлығының Муниципаль берәмектәр менән үҙ-ара эш итеү идаралығының баш кәңәшсеһе Наил Рәшит улы Әбелғужин ҡабул итеп алды. 
Яңы район хакимиәте башлығы   бөгөн – «Йәшлек» ҡунағы.   Ул районды үҫтереү йүнәлешендә ниндәй бурыстар ҡуйған? Наил Рәшит улы менән  яҡындан таныштырыу маҡсатынан әҙерләнгән әңгәмәне гәзит уҡыусыларға тәҡдим итәбеҙ.

– Биографияғыҙға күҙ һал­һаң, һеҙ – фән кешеһе, иҡ­тисад фәндәре кан­дидаты, БДУ-ның кафедра мөдире, Иҡ­тисад, финанс, бизнес инсти­тутында декан урынбаҫары булғанһығыҙ. Ни өсөн фән юлынан ғына китмәй, тын­ғыһыҙ дәүләт хеҙмәтенә ынтылдығыҙ?
– БДУ-ның иҡтисад факуль­тетын та­мамлағас та, иң бе­ренсе теләгем дәүләт хеҙ­мәтенә эшкә урынлашыу ине. Ас­пирантураға уҡырға индем. Уҡытыусым  ошонда ассистент булып эшкә урын­лашырға тәҡ­дим итте. 2004 – 2018 йыл­дарҙа студенттарға белем бирҙем. Док­торлыҡ эшен дә башла­ғайным. Юғары уҡыу йортонда белем биреү оҡшай ине. Мин уҡытҡан дисциплина 4 – 5-се курс­тарҙа инә, белем кимәле түбән студенттар уҡырға килә. Ундайҙар менән эшләүе ауыр, һөҙөмтә юҡ. Был хәл мине ҡә­нәғәтләндермәй башланы. Уҡытыу­сылыҡ эшенән сит­ләшеп, дәүләт хеҙ­мәтендә лә үҙемде һынап ҡарамаҡсы булдым.
– Һеҙҙең власть орган­дарындағы идара итеү эшендә тәжрибәгеҙ бар. Сибай, Бөрө ҡалаһы хакимиәтендә хаки­миәт башлығының иҡтисад буйынса урынбаҫары  булған­һығыҙ. БР Башлығы  идара­лы­ғында ла эшләүегеҙҙе иҫәпкә алғанда, хакимиәт башлығы вазифа­һына бай тәжрибә менән килеүегеҙҙе әйтергә була. Әлшәй районы, уның халҡы менән танышыу ниндәй тәьҫораттар ҡал­дырҙы? Эш­те нимәнән башланығыҙ? Етәк­се булараҡ, ниндәй йүнәлештә эште көсәйтә­сәкһегеҙ?
– Эйе. Власть даирәләрендәге эш миңә ят түгел. Әлеге ва­зифама һайланғансы, БР Башлығының муни­ципаль берәмектәр менән үҙ-ара эш итеү идара­лығының баш кәңәшсеһе булып эшлә­гәндә көньяҡ-көнбайыш райондары­ның эшен күҙәттем. Һәр етәксе менән тығыҙ аралашып эш­ләнек.
Район менән яҡындан танышып сығып, иң төп мәсьәләләрҙе билдәләнек. Ин­вестициялар йәлеп итеүҙә эш дауам ителәсәк. Әлшәй – ауыл хужалығы тар­мағы, эшкәртеү сәнәғәте үҫешкән район. Бында урындағы ауыл хужалығы про­дукцияһы эш­кәртелгән Раевка шәкәр заводы, «Урал ит» компанияһы, «Әлшәй-ит» Раевка ит ком­бинаты, «Башҡортостан брой­лер­ҙары» ябыҡ акционерҙар йәм­ғиәте, Һөт заводы урын­лашҡан. Потен­циал ҙур. Шуға ҡарап инвесторҙарға һәр саҡ ярҙам итеп торасаҡбыҙ. Кадрҙар резервына ла иғтибар итергә кәрәк. Ауыл хужалығы предприятиеларына эшсе ҡулдар етешмәй. Эш биреү­селәр эш тәҡдим итә, хеҙмәт хаҡы ла насар түгел, әммә йәштәр килмәй. Урын­дағы ауыл хужалығы йүнәле­шендә кадрҙар әҙер­ләгән Аксен техникумында ғына Әлшәй районынан 200-ләп студент уҡый.  Район етәксеһе булараҡ, был мәсьәләгә лә етди иғтибар бирәсәкмен. Әле мин ветстанция, полиция бүлеге, район дауаханаһы кол­лективы менән осраштым.  
Район дауаханаһының эшендә ыңғай яҡҡа матур үҙгәрештәр булыуы һө­йөндөрҙө. Халыҡтың үлеме буйынса Әлшәй районы тәүге унау иҫәбендә булған. Ҡайһы берәүҙәр һау­лығына бөтөнләй иғтибар бүлмәй. Ме­дицина хеҙмәткәрҙәре хәҙер һәр йортҡа йөрөп, кешеләрҙән анализдар алыуҙы ойош­торған. Тәүгеләрҙән булып үҙәк да­уахана телемедицина ярҙамы алыу системаһын да индергән.  Етәксе булараҡ, социаль өлкәлә ыңғай үҙгәрештәр бу­лырға тейеш, тип иҫәпләйем. Мәғариф та  етди  иғтибарға лайыҡ.  Район үҙәгендә биш ҙур мәктәп бар. Ике белем усағы бик иҫкергән хәлдә, сөнки бина­ларҙың береһе – 1903, икенсеһе 1939 йылда төҙөлгән. Уларҙың берәүһен тө­ҙөкләндереүгә аҡса бүленгән, икенсе мәғариф учреждение­һына аҡса табыу бурысы тора. Балалар һаны кәмегән мәктәптәрҙе оптими­зациялау – ул ҡай­тарғыһыҙ процесс. Әммә ундай белем биреү учреждениеларында башлан­ғыс мәктәп  булһа ла ҡалырға тейеш, тигән фекерҙә мин. Халыҡ, урындағы мәктәп ябыла, тип борсолһа ла, балаларҙың һәйбәт белем биргән көслө мәктәптәрҙә уҡыуы – ыңғай күренеш.
Халыҡтың көнкүрешен, йә­шәү шарт­тарын яҡшыртыу иғтибарҙан ситтә ҡалырға тейеш түгел. Раевкаға килеп инһәң, үҙәк урамдарҙа ихата алдары ҡаралмаған, йәмһеҙ ҡоймалы йорттар бар. Район үҙәге – ул райондың йөҙө. Тәү сиратта уны төҙөкләндереүгә иғтибар бүләсәкмен. Беҙгә район сигендә матур стела ла булдырырға кәрәк. Йәйәүлеләр йөрөй торған юлдар эшлә­нергә, яҡ­тыртҡыстар, туҡта­лыштар ҡуйылырға тейеш. ППМИ (урындағы инициати­валарҙы яҡлау программаһы) иң киҫкен социаль пробле­маларҙы хәл итеүсе ме­ханизм булып тора. Ауыл хакимиәт­тәре был ярҙамды социаль инфраструктураны яҡшыртыу­ға тотонорға тейеш. Минеңсә, ауылдағы зыяраттарҙы кәртә­ләү бу­йынса эште “Атайсал” проектында ҡат­на­шыу­сылар менән бергә ойоштороу урынлы булыр ине.
– Урындағы халыҡты юлдар мәсьәләһе үтә лә борсой. Был тәңгәлдә нимәләр эшләнәсәк?
– Юлдар федераль, республика, муни­ципаль бюд­жет иҫәбенә төҙөкләндерелә. Ошо сығанаҡтарҙан был проблеманы хәл итергә тыры­шасаҡбыҙ. Әлшәйҙәге карь­ер­ҙарҙа таш сығарыу күләме ҙур түгел. Халыҡ күпләп йәшәгән ауылдарҙа юл­дарға ваҡ таш түшәтеү мәсьәләһе лә ҡараласаҡ. Казанка – Торон­тайыш – Һарай автомобиль юлы буйынса һорауҙар күп. Техник заказ буйынса уны мөм­кинлек булғанса төҙөк­ләндерәсәкбеҙ. Иҙрис менән Никифар ауылдарында ике күперҙе эшләү оҙаҡҡа һу­ҙылған. Под­рядсы менән һөйләштек. Күперҙәрҙең бере­һе  декабрҙә асыласаҡ.
– Районды перспективалы үҫтереү юлдарын нимәлә күрәһегеҙ?
– Алдан әйтеп үткәнемсә, бында аграр тармаҡтың үҫеш мөмкинлектәре ҙур. Уңды­рышлы ерҙәрҙә иген культу­ралары үҫтерелә. Хужалыҡ­тарҙа күпләп мал аҫрала. Ауыл хужалығы продукцияһының етештереү күләмен арттырыу район иҡтисадын байытыр ине. Социаль-иҡ­тисади шарт­тарҙы яҡшыртыу агросәнәғәт производствоһын үҫтереү ме­нән  тығыҙ бәйле. Социаль объекттарҙы төҙөклән­дереү, спортты, туризмды үҫтереү йүнә­лешендә лә эшләнәһе эштәр байтаҡ. Әле Раевкала Боҙ һарайы төҙөлә. Уны сафҡа индерергә кәрәк. Әлшәйҙә, таулы ра­йондарҙағы кеүек, матур тәбиғәт ҡо­сағында туризмды үҫтерерлек урындар юҡ кимәлендә. Ыҫлаҡ һыу­һаҡлағысында ял урындары булдырыу тураһында тәҡдим­дәр бар. Күрше райондарҙы йәлеп итеп, агротуризмды үҫтереү буйынса эшләү зарур. Дим буйлап кәмә­ләрҙә ағыуҙы ла ойош­торорға булыр ине.
– Халыҡтың тәнҡитенә нисек ҡа­райһығыҙ?
– Башлыҡтың райондағы бөтә етеш­һеҙлекте лә күреп бөтмәүе лә бар. Етәксе булараҡ, бер кешенең генә түгел, ә күмәк халыҡтың фекеренә ҡолаҡ һаласаҡмын. Уларҙың үтенесен үтәргә кәрәк. Әлшәйҙәр – үҙенсәлекле, үҫеш­тә үҙ йүнә­леше булған халыҡ. Улар һине ҡабул итергә лә, итмәҫкә лә мөмкин. Халыҡтың ышанысын аванс булараҡ ал­дым. Буш вәғәҙә бирергә яратмайым. Әйткәнһең икән, эшләргә, ышанысты район хал­ҡының мән­фә­ғәтендә башҡарылған ғәмәлдәрең менән аҡларға кәрәк. 
– Ғаиләгеҙ менән дә таныштырып үтегеҙ әле?
– Ҡатыным Эльвира Ғафар ҡыҙы –  һөнәре буйынса физик-математик, Өфөнөң урта һөнәри уҡыу йорттарында студенттарға белем бирҙе. Уның менән ике ул, бер ҡыҙ үҫтерәбеҙ. Өлкән улым Динар  Мәскәүҙә прокуратурала эшләй, уртансыһы Рәшит – вуздың 4-се кур­сында, ҡыҙыбыҙ Раушания 10-сы синыфта уҡый. Балаларыбыҙҙың һәләттәрен бәләкәй саҡтан үҫтерергә тырыштыҡ. Шахмат уйнау – беҙҙең ғаилә традицияһы. Ул­дарыбыҙ стратегик яҡтан уйлау, ҡарар ҡабул итеү һәләтен үҫтергән шахмат менән етди шөғөлләнде. Европа тур­нирында, Рәсәй беренселегендә, халыҡ-ара ярыштарҙа ҡатнашып, призлы урындар яуланылар. Ғаилә менән бергә булыу миңә һирәк эләгә. Форсат сыҡҡанда үҙебеҙҙең Ғафури яҡтарында тәбиғәт ҡосағында бергә ял итергә яратабыҙ.
– Үҙегеҙгә характерығыҙҙағы ниндәй сифаттарығыҙ оҡшай?
– Мин – асыҡ, ихлас кеше. Башҡаларҙы тыңлай беләм, үҙ фекерем бар. Һәр нәмә ваҡытында эшләнеп барырға тейеш. Бөгөнгөнө бер ҡасан да иртәгәгә ҡал­дырырға яратмайым.
– Командағыҙҙан нимәләр талап итә­сәкһегеҙ?
– Халыҡ алдында беҙҙең уртаҡ бу­рыстар тора. Крыловтың мәҫәлендәгесә, суртан, ҡыҫала, аҡҡош кеүек төрлөбөҙ төрлө яҡҡа тартҡылаһа, эш бармаясаҡ, һөҙөмтә лә күренмәйәсәк. Халыҡ менән эшләйбеҙ икән, уларға хөрмәт, ихтирам менән ҡарарға кәрәк. Әлшәйҙең элекке район хакимиәте башлығы Дамир Радик улы Мостафиндың төбәкте үҫтереүгә һалған хеҙмәте, уның халыҡ араһындағы абруйы миңә үрнәк булып торасаҡ.

Зөһрә ЙӘҺҮҘИНА әңгәмәләште.
Юлай КӘРИМОВ фотоһы.