«Йыр – күңелемә рәхәтлек биргән берҙән-бер шөғөл»

Уның булмышына ла, талантына ла тыуған ере Белореттың үҙенсәлекле матурлығы һеңгән: Инйәрҙәй саф моңло тауышы, ҡуйы урмандарҙай серлелеге, һылыу ҡарағайҙай һомғоллоғо, бейек тауҙарҙай ғорурлығы менән арбай. Үтә әүҙем ижади тормош алып бармаһа ла, йырсы Нәркәс СИРАЖЕТДИНОВА тамашасыларға үҙен оноторға юл ҡуймай: яңы йырҙар сығара, концерттарҙа, төрлө тапшырыуҙа ҡатнаша. Һирәк, әммә берәгәйле уның йырлы емештәре: “Йөрәгемдә һайрай һандуғас", "Әсә көтә улын", "Ямғыр", "Һағыныу", "Ҡайтып күрен" һәм башҡалар – уларҙың барыһы ла хит булып таныла. Һәм, ниһайәт, ижад юлын башлауға 25 йыл тулыу уңайынан, Нәркәс үҙ тамашасыларына оло бүләк әҙерләне: 7 ноябрҙә Башҡорт дәүләт филармонияһында уның тәүге концерты үтәсәк. Ошо айҡанлы беҙ уның менән осрашып, әңгәмә ҡорҙоҡ.

– Нәркәс, бындай концерт ойоштороу күптәнге хыялың инеме әллә тамашасылар һорауы буйынса әҙерләргә булдыңмы?
– Күптән хыялланған, уйлан­ған эш ул. Һәр йырсы мөмкин тиклем үҙ концертын ойош­торорға тейеш. Әле бына әҙерләнә башлағас, архивымды ҡарап ултырам да, ун йыл элек үк филармония залын һөй­ләшеп, әҙерлек эштәре алып барғанмын. Һәм шул ваҡытта бәләкәй ҡыҙыма ауырға ҡалып, декрет ялына китергә тура килде. Аҙаҡ инде әсәйем ауырып китте. Уны тәрбиәләнем, ба­лаларҙы аяҡҡа баҫтырҙым — ваҡыт үткән дә киткән. Ҡабат Өфө сәхнәһенә ынтылмай торҙом, бары тик 2017 йылда тыуған ауылым Инйәрҙә кон­цертым үтте. Ул хәйриә маҡ­сатында ойошторолдо — йыйыл­ған аҡсаны ярҙам йөҙөнән инвалид егеттәр Рөстәм Хө­сәйенов һәм Рөстәм Абдуллинға тапшырҙым.
Концертымды тамашасылар ҙа көтә. Күптәр йөҙөмә бәреп: «Ниңә концерт эшләмәйһең?» – тип һорай. Ойоштороу эшенең ауырлығын, мәшәҡәтен һәр кемгә һөйләп булмай бит. Шулай ҙа уйланып йөрөй торғас, быйыл батырсылыҡ иттем.  Ҡыҙыҡлы, матур эстрада концерты буласаҡ ул. Ижад юлымдағы «иң-иң» йырҙар программаға инде, шулай уҡ махсус рәүештә яңы­ларын да яҙҙырҙым.
– Бөгөн һин – танылыу яу­лаған йырсы, күптәрҙең ку­миры. Ә бына тәүге тапҡыр сәхнәгә сыҡҡаныңды иҫләйһең­ме?
– Мин бит Инйәр мәктәбенең рус класында уҡыным. Шуғалыр, тәүге тапҡыр сәхнәгә сыҡҡанда ла – Уңыш байрамында – рус халыҡ йырын башҡарҙым. Уҡытыусым шул ваҡыттан алып ансамблгә солист итеп ҡуя башланы. Аҙаҡ инде ауылдағы музыка мәктәбенә йөрөнөм, клуб сәхнәһендә йырларға керештем. Шулай ҙа тәүге моң күңелемә мөнәжәттәр, доғалар менән һалынды. Әсәйем бала тапҡандан һуң оҙаҡ та үтмәй эшкә сыҡҡас, мине бер оло ғына инәй ҡараны. Исемен хәтер­ләмәйем, ә бына доға, мөнәжәт  көйләп әйткәне, артынан үҙем­дең ҡабатлағаным хәтерҙә ҡалған.
– Музыка мәктәбен, сәнғәт училищеһының хор дирижер­лығы бүлеген тамамлаған ҡыҙ­ҙың театр факультетына уҡыр­ға барыуына күптәр аптырап ҡалғайны...
– Мин ул ваҡытта эстрада режиссеры булырға теләй инем. Концерттар, фестивалдәр, кон­курстар ойошторорға хыяллан­дым. Әммә Өфө дәүләт сәнғәт институтында ундай бүлек юҡ, бары тик театр режиссерҙары ғына әҙерләйҙәр. Шуға миңә театр белгесенә уҡырға тура килде. Үкенмәйем, сөнки ре­жиссерҙарға талаптар бер. Төплө белем бирҙеләр, сәхнә ҡанун­дарын аңлаттылар. 
– Уҡый-уҡый театрға һөйөү уянманымы?
– Театрҙы бала саҡтан яратам, әммә барыбер йыр минең өсөн тәүге урында ҡалды. Шулай ҙа диплом алғас, «Башҡортостан» киностудияһына тауыш ре­жис­серы булып эшкә урын­лаштым. Эшем оҡшаны, ижади мөхитте, коллекти­вымды яраттым. Кино­ның нисек төшөрөлөүен генә түгел, ә экранға сығарғанға  тик­лемге барлыҡ этабын өйрәндем. Етмәһә, хеҙмәттәштәрем миңә һәр ваҡыт гастролгә йөрөү, концертта ҡатнашыу мөмкин­леге бирҙеләр. 
– Ә балалар менән эшләй башлауың нисек булды?
– Үҙем дә аңламай ҡалдым. Нимәһе ҡыҙыҡ: мин бит уҡы­тыусы булырға бөтөнләй те­ләмәнем. Ғүмерен ошо һөнәргә арнаған әсәйем: «Иң абруйлы эш, балалар ярата, ата-әсәләр ихтирам итә, эше йылыла – тағы нимә кәрәк? Сәнғәт – етди һөнәр түгел», – тип әллә күпме өгөтләне. «Бер ваҡытта ла уҡы­тыусы бул­майым!» – тип әйтә инем. Әммә яҙмыш уйламағанда үҙ юлынан алып китә икән. Декретҡа сыҡҡас, Өфө райо­нының мәҙәниәт бүлегенә эшкә урынлаштым. Булгаков  ауылы мәҙәниәт йортонда балалар менән шөғөлләнергә тәҡдим иткәстәре, баш тартманым. Эш башлауыма ун йыл үтеп тә китте, балаларҙың талантын асыу, үҫтереү үҙемә лә оҡшай. Күптәренең сәнғәткә ынты­лышы, таланты һәм тырышлығы бар. Минең менән шөғөлләнә башлағас, тормошон профес­сиональ сәнғәт менән бәйләргә теләп, өс бала – Ғәзиз Әлмө­хәмәтов исемендәге республика гимназия-интернатына, береһе Нариман Сабитов исемендәге 1-се балалар музыка мәктәбенә уҡырға китте. Тәүге тапҡыр әсәһе етәкләп алып килгән, ишеккә арҡыры йәбешеп: “Инмәйем, йырламайым!” – тип торған ҡыҙҙың да күңеленә асҡыс таба алыуыма ҡыуанам. Ул бөгөнгө көндә сәнғәт институты ҡарамағындағы Урта махсус музыка мәктәбендә белем ала.
– Тамашасылар, ижадыңды яратыусылар менән арала­шаһыңмы?
– Эйе, элек почта аша хаттар килә ине. «Йөрәгемдә һайрай һандуғас» йыры сыҡҡас, улар ныҡ күп булды. Әрменән бер егет: «Ауыр мәлдәрҙе шул йыр менән үткәрҙек», – тип яҙҙы. Бер ҡатын дауахананан, йәшәргә көс бирҙе, тип яҙғайны. Ғаилә парҙары, беҙҙең мөхәббәт йы­рыбыҙ, тип ҡунаҡтарға саҡыр­ғаны булды. Хәҙер инде аралашыу социаль селтәрҙәр аша бара.  Нимәһе ҡыуаныслы, Бүрәт республикаһында үткән фестивалдә ҡатнашыуыма 20 йылдан ашыу ваҡыт үтте, шундағы сығышымды хәтерләп, йырым аша мине «Бәйләнештә» селтәрендә табып, дуҫлыҡ тәҡдим итеүселәр булды. Тимәк, бер генә сығыш менән дә күңелдәренә уйылып ҡалған­мын.
Яңыраҡ танышҡан бер ҡатын: «Минең өсөн башҡорт эстрадаһы 2000 йылдар менән күҙ алдына килә. Һин, Рөстәм Ғиззәтуллин, Заһир Байыҡ, «Шау-шоу», «Араз» төркөмдәре. Сағыу, матур булып иҫтә ҡалдығыҙ, һеҙҙе алыш­тырырҙай кеше юҡ», – тигәйне. Ысынлап та, беҙҙең быуындың ижадында ниндәйҙер үҙенсәлек барҙыр ул: халыҡ хәтерендә ҡалдыҡ.
– Үҙеңдең кумирҙарың тип кемде атар инең?
– Рус мөхитендә үҫкән кеше булыуымды әйткәйнем бит инде. Башҡорт эстрадаһы менән «Дәрүиш» төркөмө ижады аша таныштым. Улар минең өсөн асыш ине. Иң тәүҙә, беҙҙә лә шундай йырҙар бар икән, тигән уй тыуҙы. Әлбиттә, уларҙы заманында аңламаусылар ҙа булды, йыр текстарын күп тәнҡитләнеләр. Әммә «Дәрүиш» инструменталь биҙәлеш менән алдырҙы. Инде нисә йыл үтте, әммә һаман уларҙы алыш­тырырҙай төркөм юҡ. 
Аҙаҡ, музыка мәктәбендә уҡый башлағас, классиктарҙан Иҙрис Ғәзиевтың ижадына ғашиҡ булдым. Уның асыҡ, ювелир башҡарыу манераһы, ихласлығы оҡшай. Ә хәҙерге йәштәр араһынан «Ҡараташ» төркөмөнөң ижадын үҙ итәм. Әйткәндәй, улар минең кон­цертымда ла сығыш яһаясаҡ.
– Ғаиләң менән дә та­ныш­тырып үт әле. Күп бала әсәһе булыу оло яуаплылыҡ та бит әле...
– Ирем Илгиз – һөнәре бу­йынса хоҡуҡ белгесе. Студент йылдарында уҡ танышып, дуҫлашып йөрөнөк. Ижади ғаиләлә үҫкәнгәлер (ҡайным Рауил Ҡотопов – Башҡортос­тандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, ғүмере буйы Ҡыйғы халыҡ театрында уйнаны, спектаклдәр ҡуйҙы), эшемде, сәнғәткә ынтылышымды ҡабул итә, йыр минең өсөн мөһим икәнен аңлай. Үҙе лә гитарала уйнай, йырға һәләте бар.
Үҙем яңғыҙ үҫкәнгә күрә, һәр ваҡыт ҙур ғаилә тураһында хыялландым. Балаларымдың өсөһөндә лә йыр-моңға һәләт, зауыҡ бар. Бала саҡта концерт ҡарағанда башҡарыусы яңы­лышһа, тән­ҡитләп ултыра торғайнылар. Әммә береһе лә сәнғәт юлынан китергә теләмәй.  Өлкән улым Ильяс гитарала уйнай, быйыл «Ҡош юлы. Балалар» кон­кур­сында 2-се урын яуланы. Ә Илһамыбыҙ спортҡа тартыла, бокс менән шөғөлләнә. Ҡыҙым Мәликә миңә йырларға йөрөй, һүрәт төшөрөргә ярата.
– Ижад юлы гел генә уңыш­тарҙан, еңеүҙәрҙән тормай. Яҙмыш һиңә лә һынауҙарҙы мулдан биргән. Ә бына шу­ларҙан һуң да туҡтамаҫҡа, сәхнәгә сығырға көстө ҡайҙан алаһың?
– Мин йырҙан башҡа йәшәй алмайым. Мәжбүри рәүештә ижадтан ситләшеп торғанда ла,  күңелем менән йырлай инем. Балалар бәләкәй, әсәй ауырый, ирем эштә, йорт мәшәҡәттәре күп – өлгөрә алмай өҙгөләндем. Әммә шул ваҡытта ла туҡтай алманым, йырҙар яҙҙырҙым, саҡырһалар, концерттарҙа ҡат­наштым... Йыр ул – күңелемә рәхәтлек биргән берҙән-бер шөғөл, йәшәү мәғәнәһе. Сы­ғымдар күп булыуы ла ҡур­ҡытмай. Аллаһы Тәғәлә талант биреп тә, уны  файҙаланмайһың икән, тимәк, үҙ-үҙеңә хыянат итәһең. Шуға мин дә, ауыр­лығына ла, рәхәтенә лә ҡарамай, үҙ юлымдан барырға тейеш.
– Әңгәмә өсөн ҙур рәхмәт, Нәркәс. Аллаһ бирһә, тама­шасылар көтөп алған кон­цертың уңышлы үтһен!

Гөлнур ҠЫУАТОВА әңгәмәләште.